circulair bouwen

Wat?

Circulair bouwen is de toepassing van de circulaire economie in de bouwwereld. De circulaire economie biedt de handvatten om de belangen van mens (people), natuur (planet) en economie (profit) hand in hand te ontwikkelen en verbeteren.

Door de eindigheid van grondstoffen en de stijgende vraag ernaar, geraken reserves uitgeput. Daarnaast belanden vele materialen na gebruik op de afvalhoop. Deze problematieken zijn ook duidelijk aanwezig in de bouwsector. Volgens cijfers van de Europese Commissie gaat ongeveer de helft van alle gewonnen materialen naar het bouwen en uitbaten van gebouwen. Bovendien produceert de bouwsector ook ongeveer één derde van al het afval.

Het ontginnen van grondstoffen en het storten van gebruikte producten/materialen is zeer belastend voor het milieu. Elke stap in het bouwproces vraagt daarnaast ook energie, wat leidt tot CO2-uitstoot.

Circulair bouwen kan hier een antwoord op bieden.

Van lineair naar circulair

De bovenstaande afbeelding toont drie manieren om met materialen/producten om te gaan.

• lineair: We gebruiken materialen om producten mee te maken. Na gebruik wordt het product gezien als afval en belandt het in de vuilnisbak. Dit kan kortweg gezien worden als “weg-werp-economie”. Producten, maar ook gebouwen, worden gemaakt om slechts één keer te gebruiken. Op deze manier ontstaat zeer veel afval en zijn zeer veel grondstoffen nodig om telkens opnieuw materialen te produceren. De instroom van grondstoffen en de uitstroom van afval hier is zeer groot.
• Het andere uiterste is circulaire economie. In dit model wordt getracht om kringlopen te sluiten. Materialen en producten worden zo veel mogelijk hergebruikt en telkens weer in omloop gebracht, zonder dat ze aan waarde en functionaliteit verminderen. De in- en uitstroom worden zo tot het minimum herleid.
• Tussen deze tegenovergestelde modellen vinden we het model van recycleren. Dit leidt tot minder afval, maar uiteindelijk zal er toch een heel deel verloren gaan.

Om de overgang naar een circulaire economie in Vlaanderen succesvol door te zetten, zijn sinds 2017 de drie pijlers van het vroegere Vlaams Materialenprogramma (Plan C, SuMMa en Agenda 2020) samengesmolten tot ‘Vlaanderen Circulair’, ondergebracht bij OVAM. Vlaanderen Circulair is het knooppunt, de inspirator en bemiddelaar voor de circulaire economie in Vlaanderen. Het is een partnerschap van overheden, bedrijven, middenveld en kenniswereld die samen actie ondernemen.

Scholen bouwen vanuit het circulaire gedachtengoed

De circulaire bouweconomie is gebaseerd op volgende drie principes:

• Veranderingsgericht

Veranderingsgericht ontwerpen en bouwen is een ontwerp- en bouwstrategie die er van uitgaat dat de noden en wensen van gebruikers en de maatschappij zullen blijven veranderen. Het doel is dan ook gebouwen te creëren die die verandering efficiënt ondersteunen. 

• Circulaire economie

Bij circulair bouwen staan uiteraard de principes van de circulaire economie voorop. In essentie gaat het erom dat materialen zoveel mogelijk hergebruikt en gerecycleerd worden met een zo hoog mogelijk waardebehoud. Dit vergt nieuwe businessmodellen en samenwerking doorheen de bouwketen.

• Materialenpaspoort

Materialen kunnen maar hoogwaardig (en veilig) opnieuw ingezet worden als ze een identiteit en gedocumenteerde historiek hebben. Het concept van een materialenpaspoort registreert alle materialen in een gebouw op een digitaal platform en maakt gebouwen zo tot een waarachtig grondstoffendepot.

Bron: https://vlaanderen-circulair.be/nl/kennis/bouwen-in-de-circulaire-economie

Om u te helpen bij het ontwikkelen van een veranderingsgericht (school)gebouw kunt u gebruikmaken van de 24 ontwerprichtlijnen veranderingsgericht bouwen zoals gepubliceerd door OVAM. Deze publicatie toont ontwerpers en bouwheren het belang van veranderingsgericht bouwen, geeft aan hoe veranderingsgericht bouwen te integreren in het ontwerp en toont welke oplossingen er al bestaan in de huidige bouwpraktijk.

Ook het GRO omarmt de principes van de circulaire bouweconomie. Onder het criterium TOE1 vindt u een checklist voor circulair en toekomstgericht ontwerpen. De checklist omvat aandachtspunten die belangrijk zijn om gebouwen voor de toekomst te ontwerpen en legt de nadruk op de aanpasbaarheid op korte, middellange en lange termijn en het ontwerpen van het gebouw als toekomstige grondstoffenbank, met oog voor demontage.

Op het vlak van materiaalpaspoorten wordt nog volop onderzoek verricht. Een belangrijke actor daarin is BAMB (Buildings As Material Banks), een Europees project dat 15 partners samenbrengt met één doel: een systeemverandering teweeg brengen in de bouwsector door circulaire oplossingen te creëren. In de publicatie Materials Pasports – Best Practice, lijsten ze de voordelen van een materiaalpaspoort op en geven ze toelichting bij het praktisch gebruik ervan.

MEER WETEN?

• Website Vlaanderen Circulair
• “Circulair Bouwen – Naar een circulaire economie in de bouwsector” (Innovation paper WTCB)
• Op de website van het Vlaams Instituut voor Bio-ecologisch bouwen (VIBE) vindt u een aantal artikels over circulair bouwen.
• Op de website van OVAM vindt u een luik over veranderingsgericht en gezond bouwen.
• Op de website van BAMB vindt u verschillende onderzoeksrapporten en praktijkvoorbeelden.
• Dossier “Omkeerbaar en circulair bouwen”, Gids Duurzame Gebouwen, Leefmilieu Brussel
• De gids “Scholen voor de toekomst. Bouwen voor een circulaire economie” van VUB Architectural Engineering.