U bent hier
daglicht en kunstlicht
Een goed visueel comfort is essentieel voor het welzijn en de gezondheid van kinderen en jongeren, maar ook van de werknemers in een school. Verlichting of licht draagt bij tot dit visueel comfort. Bewust of onbewust speelt de manier waarop een ruimte verlicht wordt in op ons gemoed, ons concentratievermogen, … kortom op ons welzijn. Het vormgeven van schoolgebouwen en hoe ze omgaan met daglicht (grootte en plaatsing van raamopeningen, …) en kunstlicht (aard, kleur, intensiteit, regelbaarheid, …) is hierin essentieel.
Belangrijke elementen bij verlichting zijn:
- Verlichtingssterkte: de grootheid verlichtingssterkte legt de nodige hoeveelheid licht vast . Dit is invallende lichtstroom per oppervlakte-eenheid en wordt uitgedrukt in lm/m² of “lux” [lx].
- Uniformiteit: Uniformiteit (U0) geeft de gelijkmatigheid weer van de verlichtingssterkte en karakteriseert de lichtverdeling op het werkvlak. Een gebrek hieraan kan leiden tot hinderlijke schaduwen en vermoeidheid van de ogen.
- Het vermijden van verblinding:
- Directe verblinding door één of meerdere lichtbronnen zoals lampen en de zon
- Indirecte verblinding door de reflecties van licht op een oppervlak.
Voor kunstverlichting wordt dit uitgedrukt met een UGR-waarde.
Wat zijn de eisen of normen?
Er zijn geen wettelijke eisen vastgelegd in verband met licht. Verschillende normen gaan wel in op dit thema, onder andere de norm 'NBN EN 12464-1:2011 - Licht en verlichting - Werkplekverlichting - Deel 1: werkplekken binnen' . Hierin zijn verschillende visuele comfortcriteria voor binnenwerkplekken opgenomen, waaraan op elk moment voldaan moet worden. Hoe deze criteria behaald moeten worden, wordt niet vermeld, waardoor de lichtontwerper voldoende vrijheid heeft.
Minimale waarden voor verlichtingssterkte en uniformiteit voor een aantal ruimtes in een school:
| Type ruimte, taak of activiteit | Verlichtingssterkte (Em [lx]) (lux |
Uniformiteit (U0 [-]) |
| Klaslokaal | 300 | 0.60 |
| Klaslokaal voor avondles en volwassenenonderwijs | 500 | 0.60 |
| Auditorium | 500 | 0.60 |
| Schrijfbord/schoolbord | 500 | 0.70 |
| Kunstklas in kunstschool | 750 | 0.70 |
| Lokaal voor technisch tekenen | 750 | 0.70 |
| Oefenlokalen en labo's | 500 | 0.60 |
| Inkomhal | 200 | 0.40 |
| Circulatie, gangen | 100 | 0.40 |
| Trappenhal | 150 | 0.40 |
| Lerarenlokaal | 300 | 0.60 |
| Bibliotheek: boekenrek | 200 | 0.60 |
| Bibliotheek: leesruimte | 500 | 0.60 |
| Sporthal, zwembad | 300 | 0.60 |
| Refter | 200 | 0.40 |
| Keuken | 500 | 0.60 |
Bijkomende aanbevelingen:
- Vermijd te hoge waarden voor verlichtingssterke worden omwille van verblinding.
- Maak de verlichting in klaslokalen regelbaar zodat er ingespeeld kan worden op de behoefte en de verschillende lesactiviteiten.
- In de Codex over het welzijn op het werk staat dat de werkgever moet zorgen voor voldoende daglicht op de arbeidsplaats. Als dit niet mogelijk is, is een adequate kunstverlichting nodig.
- Het 'GRO - Op weg naar toekomstgerichte bouwprojecten' bespreekt licht en verlichting in de fiche BIN 4 Visueel Comfort.
- Om tot een goede verlichting te komen, geniet daglicht de voorkeur omwille van zijn onuitputtelijke en kosteloze bron. Te weinig daglicht kan worden aangevuld met kunstlicht.
Enkele ontwerpaanbevelingen en richtwaarden lees je in rubrieken daglicht en kunstlicht.
Meer weten?
- Licht in Scholen - Van beginner tot Expert, 2016, KU Leuven-Pixii-WTCB: Publicatie naar aanleiding van het TETRA-onderzoeksproject "Impact van daglichtregelsystemen op ontwerp en renovatie van schoolgebouwen"
- Codex over het welzijn op het werk, boek III Arbeidsplaatsen, titel 1 Basiseisen betreffende arbeidsplaatsen, hoofdstuk III Verlichting.
- Norm NBN EN 12464-1:2011 - Licht en verlichting - Werkplekverlichting - Deel1: Werkplekken binnen
- Rationeel energiegebruik: verlichting in scholen, 2007, Vlaamse overheid (opm: de waarden overgenomen uit de NBN EN 12464-1 zijn niet meer up to date): Publicatie ontwikkeld door Groen Licht Vlaanderen en het WTCB in opdracht van het departement Onderwijs en Vorming. Hierin worden allerlei thema’s rond kunstlichtvoorziening theoretisch en praktisch behandeld en toegepast op scholen.
- GRO - Op weg naar toekomstgerichte bouwprojecten
- BIN 4 Visueel Comfort
